مقایسه خصوصیات مورفولوژی امواج فولیکولی در چرخه فحلی طبیعی با یک برنامه همزمانی در گاوهای شیری هلشتاین

نشریه پژوهشهاي علوم دامی/ جلد 42 شماره 3/ سال 3333 مقایسه خصوصیات مورفولوژی امواج فولیکولی در چرخه فحلی طبیعی با یک برنامه همزمانی در گاوهای شیری هلشتاین 3 2 احمد زارع شحنه و علی صادقی سفیدمزگی مهدی پورحمداله 1* حمید کهرام 2 4 1 3 تاریخ دریافت : 14/41/41 تاریخ پذیرش: 11/41/41 دانش آموخته کارشناسی ارشد فیزیولوژی دام دانشگاه تهران بهترتیب استادیار و استاد گروه علوم دامی دانشگاه تهران استادیار گروه علوم دامی دانشگاه صنعتی اصفهان * مسئول مکاتبه: Email: mpurhamdolah@yahoo.com چکیده هدف از انجام این تحقیق بررسی خصوصیات مورفولوژی امواج فولیکولی در چرخه فحلی طبیعی و مقایسه آن با یک برنامه همزمانی فحلی در گاوهای شیری هلشتاین بود. تعداد 01 راس گاو شیری هلشتاین انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه 5 راسی تقسیم شدند. سونوگرافی روزانه تخمدانها با پروب 8 مگاهرتزی مقعدی ( medical, B mode; Pie )Falco 100 در طول چرخه فحلی طبیعی در فاصله دو فحلی در گاوهای گروه شاهد انجام شد. گاوه یا گروه تیمار به فاصله 01 روز با دو تزریق درون عضالنی پروستاگلندین همزمانسازی فحلی شدند و سونوگرافی روزانه تخمدانها بین دو تزریق پروستاگالندین و تا روز مشاهده فحلی بعد از تزریق دوم انجام شد. اطالعات مربوط به تخمدانها توسط نرمافزار SAS آنالیز شد. از آزمون T-test برای مقایسه معنیداری اختالف بین خصوصیات مورفولوژی موجهای فولیکولی استفاده شد. نتایج نشان داد که بین خصوصیات مورفولوژی امواج فولیکولی شامل حداکثر اندازه بزرگترین فولیکول )F1( در هر موج حداکثر اندازه دومین فولیکول بزرگ )F2( در هر موج میانگین بزرگترین اندازه فولیکولهای کوچک میانگین اندازه F1 در مرحله تمایز میانگین تعداد روزها از شروع موج تا مرحله تمایز میانگین تعداد فولیکول- های شروع به رشد کرده در هر موج میانگین تعداد روزها در گامههای رشد و استاتیک فولیکولها روز شروع موج و عمر فولیکول غالب در یک چرخه فحلی طبیعی و در فاصله برنامه همزمانسازی فحلی تفاوت معنیداری وجود ندارد )1/15>P(. به طور خالصه نتایج مطالعه حاضر نشان داد که بین خصوصیات مورفولوژی امواج فولیکولی در فاصله یک برنامه همزمانی فحلی با یک چرخه فحلی طبیعی در گاوهای شیری تفاوت معنیداری وجود ندارد. واژگان کلیدی: چرخه فحلی طبیعی همزمانی فحلی گاو شیری هلشتاین موج فولیکولی مقدمه مطالعات در سالهای اخیر نشان میدهد که همزمان با بهبود روند تولید شیر بازده تولید مثلی گلهها کاهش یافته است. با درک بهتر دینامیک فولیکولی در چرخه فحلی گاوهای شیری و ارایه روشهای مناسب راندمان مدیریت تولید مثلی افزایش مییابد. چرخهی فحلی در

پورحمداله کهرام و... نشریه پژوهشهاي علوم دامی/ جلد 42 شماره 3/ سال 3333 44 گاو ماده به طور میانگین 10 روز است اگر چه تغییرات شایان توجهی نیز در مدت این دوره دیده می- شود. براساس بیشتر مطالعات نزدیک به 01 تا 01 درصد ماده گاوها دارای چرخه فحلی بین 00 تا 15 روز هستند. گفته میشود که چرخه فحلی در تلیسهها نسبت به گاوهای پیرتر یکنواختی بیشتری داشته و از نظم بیشتری برخوردار است )ضمیری 0881(. برای اولین بار نظریه رشد موجی مانند فولیکولها در تخمدان گاو را با آزمایشات بافتشناسی بر روی تخمدان گاوهای کشتارگاهی ارایه داد شد )راجاکسکی 0601(. تهیه تصاویر از سطح تخمدان با دستگاه اولتراسوند پیشرفت عمدهای در درک بهتر فرایند دینامیک فولیکولی حاصل کرد و نظریه الگوی موجمانند فعالیت فولیکولی تخمدان در گاو به اثبات رسیده است )سوبولوا و همکاران 1111(. در یک موج فولیکولی گروهی از فولیکولهای کوچک )8 تا 0 میلیمتری( همزمان شروع به رشد کرده و در نهایت یکی از فولیکولها به عنوان فولیکول چیره انتخاب شده و بقیه فولیکولها پسروی میکنند )گینتر و همکاران 0686(. c چرخه فحلی گاوها از دو یا سه موج فولیکولی تشکیل شده است )آدامز و همکاران 0661 گینتر و همکاران 0686(. a برخی مطالعات نسبت باالتری )بیشتر از 81 درصد( از الگوی دو موجی و مطالعات دیگری نسبت باالتری )بیشتر از 81 درصد( از الگوی سه موجی را در چرخه فحلی گاوها نشان دادهاند بیشتر مطالعات توزیع یکسان الگوی دو موجی و سه موجی را گزارش کردهاند )جیس وال و همکاران 1116(. برای همزمانسازی چرخه فحلی از ترکیبات مختلفی نظیر پروژستاژنها پروستاگالندینها و استرادیول استفاده میشود. از جمله مزایای این روشها ایجاد فحلی است که امکان باروری برای تلقیح مصنوعی زمانبندی شده بدون نیاز به تشخیص فحلی را فراهم مینماید )ضمیری 0881(. پروستاگلندین F2α ترکیب موثری جهت از بین بردن جسم زرد و ایجاد فحلی در روزهای 0 تا 00 چرخه فحلی به شمار میرود ولی تفاوت قابل مالحظهای بین دامها از روز تزریق تا ایجاد فحلی و تخمکریزی وجود دارد )الرسون و بال 0661 مومونت و سگوین همکاران 0681 روچه 0601 و راوسون و 0601(. این تفاوت در پاسخ به تزریق پروستاگالندین احتماال مربوط به تفاوت در شرایط تخمدان در زمان تزریق هورمون است. اگر تزریق پروستاگالندین در زمانی انجام شود که یک فولیکول چیره در تخمدان موجود است دام عالیم فحلی را زودتر نسبت به زمانی که فولیکول چیره در تخمدان وجود نداشته باشد نشان میدهد. تاکنون در تحقیقات انجام شده خصوصیات مورفولوژی امواج فولیکولی در فاصله یک برنامه همزمانسازی مورد مقایسه و ارزیابی قرار نگرفته است. هدف از انجام این تحقیق مطالعه خصوصیات مورفولوژی امواج فولیکولی در چرخه فحلی طبیعی و مقایسه آن با خصوصیات امواج فولیکولی در فاصله یک برنامه همزمانی فحلی در گاوهای شیری هلشتاین می- باشد. در ضمن خصوصیات امواج فولیکولی گاوها در شرایط ایران با منابع هم مقایسه شده است تا مشخص شود آیا هماهنگی بین این خصوصیات وجود دارد مواد و روشها تعداد 01 راس گاو شیری هلشتاین از گله ایستگاه تحقیقاتی علوم دامی دانشگاه تهران انتخاب شد. گاوها دارای چرخه فحلی طبیعی و دو سه و چهار شکمزا بودند و میانگین وزنی آنها ± 01 051 کیلوگرم بود. تغذیه به صورت مخلوطی از یونجه ذرت سیلو شده و کنسانتره بوده و حداقل 01 روز بعد از زایمان قرار داشتند. این آزمایش در فصل پاییز انجام شد. گاوها در 1 گروه پنج راسی به صورت تصادفی قرار گرفتند. در گروه تحت درمان گاوها به فاصله 01 روز با دو تزریق درون عضالنی پروستاگلندین )وتگلن د-کلوپروستنول شرکت داروسازی ابوریحان تهران ایران( همزمانسازی فحلی شدند. بنا به نظر تاچر و همکاران

43 مقایسه خصوصیات مورفولوژي امواج فولیکولی در چرخه فحلی طبیعی با یک برنامه همزمانی در گاوهاي شیري هلشتاین 1110 اگر گاوها دارای چرخه فحلی طبیعی باشند همزمان سازی فحلی با فاصله 01 روز حدود 61 درصد گاوها را در مرحله مناسبی برای شروع برنامه اوسینگ قرار می دهد. سونوگرافی تخمدانهای گاوها در گروه شاهد بعد از مشاهده فحلی به صورت روزانه در فاصله دو فحلی بوسیله ترانسدیوسر 8 مگاهرتزی مقعدی دستگاه اولتراسوند 100( )B mode; Pie medical, Falco انجام گرفت. سونوگرافی در گروه تحت درمان بین دو تزریق پروستاگلندین همزمان با تزریق پروستاگلندین اول شروع و تا روز مشاهده فحلی بعد از تزریق دوم پروستاگلندین ادامه یافت. پس از وارد نمودن ترانسدیوسر به رکتوم دام پروب بر روی سطح تخمدان قرار داده میشد و به مدت 0 تا 8 دقیقه تصاویر نمایان شده در مانیتور بوسیله یک (Marshal X720, China) MP4 که به دستگاه سونوگرافی متصل است ضبط میشد. شماره دام و تاریخ سونوگرافی بر روی مانیتور با کیبورد دستگاه نوشته میشد. بعد از اتمام دوره فیلمها بازبینی و اندازه فولیکولها برای تمامی فولیکولهای بزرگتر از 1 میلیمتر محاسبه شدند. برای اندازه گیری فولیکول قطر آنها در دو جهت عمود برهم بر اساس میلیمتر اندازهگیری شده و میانگین آنها به عنوان اندازه واقعی فولیکول در نظر گرفته میشد. برای تشخیص شروع یک موج فولیکولی هر وقت تعداد زیادی فولیکول کوچک در تخمدان ظاهر میشد که در روزهای بعد تعداد آن کم و یک یا دو فولیکول رشد بیشتری میکردند به عنوان روز شروع موج فولیکولی تعیین میشد. برخی مشخصات مورفولوژی فولیکولی از قبیل حداکثر اندازهF1 )بزرگترین فولیکول هرموج در حداکثر اندازه خود بر حسب میلیمتر( حداکثر اندازه F2 )دومین فولیکول بزرگ هر موج درحداکثر اندازه خود بر حسب میلیمتر( میانگین بزرگترین اندازه فولیکولهای کوچک )میانگین اندازه فولیکولهای کوچک در هر موج در حداکثر اندازه خود بر حسب میلیمتر غالب( میانگین اندازه به جز فولیکول F1 برحسب میلیمتر در مرحله تمایز [نقطه انحراف در روند رشد بین اولین و دومین فولیکول بزرگ از نظر اندازه و راهنمایی برای تشخیص انتخاب فولیکول غالب در گونههایی که به ازای هر چرخه فقط یک تخمکریزی دارند )برگ فلت و همکاران [)1118 میانگین تعداد روزها از شروع موج تا مرحله تمایز میانگین تعداد فولیکولهای شروع به رشد کرده در هرموج میانگین تعداد روزها در گامه رشد فولیکول- ها میانگین تعداد روزها در گامه استاتیک فولیکولها روز شروع موج فولیکولی )مشاهده گروهی از فولیکول- های بزرگتر از 1 میلیمتری که از سطح تخمدان شروع به رشد میکنند( و عمر فولیکول غالب در چرخه فحلی طبیعی و در یک برنامه همزمان سازی فحلی محاسبه شد. آنالیز آماری اندازههای مربوط به فولیکولها طی روزهای متوالی توسط نرم افزار SAS برای گروه شاهد و گروه تیمار آنالیز شدند. از آزمون T-test برای مقایسه معنیداری اختالف بین خصوصیات مورفولوژی امواج فولیکولی در چرخه فحلی طبیعی و فاصله بین همزمانسازی فحلی استفاده شد. نتایج و بحث نتایج مربوط به فولیکولی خصوصیات مورفولوژی امواج برای شاهد و گروه تحت درمان توسط پروستاگالندین F2α در روزهای متوالی سونوگرافی در جدول های 1 0 و 8 گزارش شده است. براساس مطالعات انجام شده قبلی اندازه فولیکول غالب در انتهای گامه رشد درطول چرخه فحلی به 01 الی 11 میلیمتردر هر کدام از موج های فولیکولی در گاو می رسد )ایوانس 1118 گینتر و همکاران 0686 و ساویو و همکاران 0688(. در این تحقیق )جدول 0 و 1( اندازه نهایی فولیکول چیره )F1( برای موج اول دوم و سوم

پورحمداله کهرام و... نشریه پژوهشهاي علوم دامی/ جلد 42 شماره 3/ سال 3333 42 چرخه فحلی طبیعی و نیز موج منجر به تخمکریزی در گاوهای همزمان شده به ترتیب برابر 01/11±1/58 01/11±1/11 01/11±1/58 و 05/01±0/01 میلیمتر بود که اختالف معنیداری با هم نداشتند )1/15>P(. در این تحقیق )جدول 0 و 1( اندازه نهایی F2 در موج اول دوم سوم چرخه فحلی طبیعی و موج منجر به تخمکریزی در گاوهای همزمان شده به ترتیب برابر 6/81±1/80 6/11±1/01 0/11±1/11 و 01/11±0/10 میلی متر بود که با هم اختالف نداشته و با مطالعه )ایوانس و همکاران 1118( که در آن اندازه نهایی فولیکولهای تخمکریزی نکرده 01-05 میلیمتر گزارش شد مطابقت داشت. جدول 1- خصوصیات مورفولوژی امواج فولیکولی در طول یک چرخه فحلی طبیعی گاو شیری موج اول فولیکولی موج دوم فولیکولی موج سوم فولیکولی شاخصها 01 /11±1/11 01 /11±1/ 58 01 /11±1/ 58 حداکثراندازهF1 )میلیمتر( 0 /11±1/11 6 /11±1/ 01 6 /81±1/ 80 حداکثر اندازه F2 )میلیمتر( میانگین بزرگترین اندازه فولیکولهای کوچک )میلیمتر( /16±1/ 18 /81±1/ 81 0 /81±1/16 0 1 میانگین اندازه F1 بر حسب میلیمتر در مرحله تمایز /11±1/ 51 /81±1/ 58 0 /11±1/11 0 0 میانگین تعداد روزها از شروع موج تا مرحله تمایز /01±1/ 15 /01±1/ 11 1 11±1/11/ 8 8 میانگین تعداد فولیکولهای شروع به رشد کرده /01±1/ 50 /81±1/ 58 8 /11±1/11 0 0 8 /00±1/56 1 /11±1/ 06 1 /11±1/ 58 میانگین تعداد روزها در گامه رشد فولیکولها میانگین تعداد روزها در گامه استاتیک فولیکولها /06±1/ 16 /86±1/ 51 1 /00±1/10 1 1 05 /00±1/00 00 /11±1/ 80 1 /01±1/ 15 روز شروع موج فولیکولی اختالف برای همه شاخصها )به غیر از روز شروع موج فولیکولی( بین موج های اول دوم و سوم فولیکولی در طول یک چرخه فحلی طبیعی گاو شیری معنیدار نبود )1/15>P(. میانگین بزرگترین اندازه فولیکولهای کوچک )جدول 0 و 1( نیز به ترتیب برابر 0/16±1/18 0/81±1/81 1/81±1/16 و 0/11±0/10 میلی متر بود که اختالف معنیداری با هم نداشتند )1/15>P(. میانگین بزرگترین اندازه فولیکولهای کوچک برای موج اول مطابق با گزارش )وائل 1118( بود. میانگین تعداد روزها از شروع هر موج تا مرحله تمایز برای موج اول دوم سوم چرخه فحلی طبیعی و موج منجر به تخمکریزی در گاوهای همزمان شده )جدول 0 و 1( به ترتیب برابر 1/01±1/15 8/01±1/11 8/11±1/11 و 1/11±0/11 بود که اختالف معنیداری با هم نداشتند )1/15>P(. میانگین تعداد روزها از شروع هر موج تا مرحله تمایز در مطالعه )برگ فلت و همکاران میانگین اندازه F1 در مرحله تمایز )جدول 0 و 1( نیز به ترتیب برابر 0/81±1/0 58/11±1/51 0/11±1/11 و 8/81±0/05 میلی متر بود که اختالف معنیداری با هم نداشتند )1/15>P(. این نتایج قابل مقایسه با نتایج )برگفلت و همکاران 1118( است که اندازه F1 در مرحله تمایز را 8/8-8/1 میلیمتر گزارش کردهاند. میانگین تعداد فولیکولهای شروع به رشد کرده در هر موج برای موج اول دوم سوم چرخه فحلی طبیعی و موج منجر به تخمکریزی در گاوهای همزمان شده )جدول 0 و 1( به ترتیب برابر 8/01±1/50 0/81±1/58 0/11±1/11 و 00/11±0/50 بود که اختالف معنی داری با هم نداشتند )1/15>P(. این نتایج با مطالعه )گینتر و همکاران 1118( همخوانی داشت. همچنین گزارش شده است که بین گاوها بسته به سن و سایر عوامل تعداد فولیکولهای شروع به رشد کرده در هر موج متفاوت 1118( 01 ساعت )1/58 روز( گزارش شده است.

42 مقایسه خصوصیات مورفولوژي امواج فولیکولی در چرخه فحلی طبیعی با یک برنامه همزمانی در گاوهاي شیري هلشتاین.)1115 بوده اما در مورد هر گاو تکرارپذیر با احتمال 1/65 است )بورنز و همکاران 1115 و کوالزو و همکاران جدول 2- مشخصات مورفولوژی فولیکولها در موج منجر به تخمکریزی برنامه همزمانسازی فحلی موج فولیکولی منجر به تخمک ریزی شاخصها 05 /01±0/01 حداکثراندازهF1 )میلیمتر( 01 /11±0/10 حداکثر اندازه F2 )میلیمتر( 0 /11±0/10 میانگین بزرگترین اندازه فولیکولهای کوچک )میلیمتر( 8 /81±0/05 میانگین اندازه F1 برحسب میلیمتر در مرحله تمایز 1 /11±1/01 میانگین تعداد روزها از شروع موج تا مرحله تمایز 00 /11±0/50 میانگین تعداد کل فولیکولهای شروع به رشد کرده 8 /85±1/08 میانگین تعداد روزها در فاز رشد فولیکولها 1/01±1/11 میانگین تعداد روزها در فاز استاتیک فولیکولها 0 /11±0/56 شروع موج فولیکولی )روزبعد از تزریق اولین )PG اختالف برای همه شاخصها در جدول 0 در مقایسه با موج منجر به تخمکریزی در یک برنامه همزمانسازی فحلی در جدول 1 معنیدار نبود )1/15>P(. 01/01±0/51.)P<1/15( میانگین تعداد روزها در گامه رشد فولیکولها )جدول 0 و 1( نیز به ترتیب برابر 1/11±1/60 1/11±1/06 8/00±1/56 و 8/85±1/08 بود که اختالف معنیداری با هم نداشتند )1/15>P(. در مطالعه )گینتر و همکاران 1118( طول دوره رشد عمومی برای هر فولیکول در حال رشد در هر موج حدود 8 روز در نظر گرفته شده است. در مطالعه )جیس وال و همکاران 1116( دوره رشد 1 روز گزارش شده است. همچنین در گزارشی دیگر برای دو دوره رشد و استاتیک فولیکول غالب 0 روز پیشنهاد شده است )8(. میانگین تعداد روزها در گامه استاتیک فولیکولها )جدول 0 و 1( نیز به ترتیب برابر 1/06±1/16 1/86±1/51 1/00±1/10 و 1/01±1/11 بود که اختالف معنیداری با هم نداشتند.)P<1/15( روز شروع موج فولیکولی )جدول 0 و 1( نیز به ترتیب برابر 1/01±1/15 00/11±1/80 05/00±1/00 و 0/11±0/56 بود که برای موج اول دوم و سوم چرخه فحلی طبیعی مطابق با نتایج قبلی است )آدامز 0668 وائل 1118(. عمر فولیکول غالب )جدول 8( هم در موج منجر به تخمک ریزی برای چرخه فحلی طبیعی و گاوهای همزمان شده به ترتیب برابر 01/11±0/10 و بود که اختالف معنیداری نداشتند رشد فولیکولها در تخمدان گاو به صورت موجی رخ میدهد )ایوانس 1118 کناپف و همکاران 0686 پیرسون و گینتر 0688 ساویو و همکاران 0688 تایلور و راجاماهندران 0661 و وب و همکاران 0661(. هر موج شامل رشد همزمان گروهی از فولیکولها است که در نهایت یکی از آنها غالب شده و بقیه تحلیل میروند )آدامز 0661 گینتر و همکاران 0686 ب و پیرسون و گینتر 0688(. اثر بازدارندگی فولیکول غالب به صورت مستقیم بر رشد سایر فولیکولهای موج نیز اثبات شده است )آرمسترونگ و وب 0660(. رشد و توسعه فولیکولها شامل سه مرحله رشد استاتیک و پسروی است )وائل 1118(. مطالعات نشان داده است که برای تخمکریزی الزم است که اندازه فولیکولها بیشتر از 6 یا 01 میلیمتر باشد )روبرتو و همکاران 1111(. برای تبیین مکانیسم انتخاب فولیکول غالب تا به حال مطالعات زیادی انجام گرفته است و عوامل زیادی را در این امر موثر دانستهاند. از جمله عوامل درون فولیکولی میتوان به نقش IGF ها اشاره کرد. به این صورت که در فولیکولی که قرار است به عنوان فولیکول غالب آینده

پورحمداله کهرام و... نشریه پژوهشهاي علوم دامی/ جلد 42 شماره 3/ سال 3333 42 انتخاب شود قبل از تمایز میزان IGF-I و استرادیول در درون مایع فولیکولی و تعداد گیرنده LH در دیواره فولیکول نسبت به فولیکولهایی که پسروی خواهند کرد افزایش مییابد )بگ و گینتر 1110(. اندکی قبل از شروع تمایز میزان استرادیول در بزرگترین فولیکول افزایش یافته و استرادیول و اینهیبین برای کاهش FSH با هم همکاری میکنند. فقط بزرگترین فولیکول توسعه یافته توانایی استفاده از سطوح اندک غلظت FSH را دارد. هنگام تمایز افزایش غلظت ناگهانی و ناپایدار LH در تلیسهها دیده شده است. حدود 8 ساعت قبل از شروع تمایز گیرندههای LH در سلولهای گرانولوزای فولیکول غالب پدیدار میشود. تولید استرادیول و فاکتورهای IGF-I توسط LH تحریک میشود. این فاکتورهای بین فولیکولی و احتماال عوامل دیگر سبب حساسیتپذیری فولیکول غالب به غلظت پایین FSH میشوند. فولیکولهای کوچکتر این توانایی را نداشته و به این علت انتخاب فولیکول غالب تثبیت میشود )گینتر و همکاران 1110(. در این تحقیق برخی مشخصات مورفولوژی امواج فولیکولی مورد مطالعه قرار گرفت و نتایج حاصل نشان داد که در خصوصیات مورفولوژی اندازه گیری شده تفاوت معنیداری در سطح 5 درصد بین امواج فولیکولی در گروه شاهد و تیمار دیده نشد. این خصوصیات شبیه خصوصیات مورد مطالعه در منابع دیگر (آدامز 0668 برگ فلت و همکاران 1118 ایوانس 1118 گینتر و همکاران 0686 a و پورسلی و همکاران 0660) بود که نشان می دهد در گاوهای هلشتاین ایرانی با شرایط آب و هوایی و پرورش متفاوت خصوصیات مورفولوژی فولیکولی تغییر چندانی ندارد. نرخ باروری کمتر تلقیح مصنوعی پس از برنامه همزمانی فحلی با تزریق دو پروستاگالندین در مقابل راندمان باالتر آبستنی بعد از تشخیص فحلی طبیعی مربوط به خصوصیات مورفولوژی امواج فولیکولی نیست. در مطالعات قبلی هم نشان داده شده است که تزریق پروستاگلندین نقشی در همزمان کردن رشد فولیکولها ندارد بلکه فقط طول عمر جسم زرد را تنظیم می کند )الرسون و بال 0661 لوسی و همکاران پورسلی و همکاران 0680 مومونت و سگوین 0681 و 0660(. بعضی منابع نیز راندمان تلقیح مصنوعی پس از برنامه همزمانی فحلی با تزریق دو پروستاگالندین را برابر با راندمان تلقیح مصنوعی پس از فحلی طبیعی گزارش کردهاند )استونسون و همکاران که 0680 استونسون و پورسلی 0661(. با این خصوصیات امواج فولیکولی در فاصله برنامه همزمانسازی فحلی مشابه چرخه فحلی طبیعی میباشد ولی پاسخ دامها به پروستاگالندین بسته به روز تزریق هورمون جهت همزمانسازی فحلی و نیز شرایط تخمدان در زمان تزریق متفاوت است. مکانیسم عمل و نحوه تاثیر PG در یک چرخه فحلی طبیعی گاو به این صورت است که حدود پروژسترون اندومتریوم 01 روز بعد از ترشح 0 پالس PG در مدت 80 ساعت آزاد میکند و باعث باال رفتن غلظت آن در ترشحات و پالسمای سیاهرگ رحمی میشود )هانسل و همکاران 0605(. واکنشپذیری به تزریق PG در فاصله روز 8-0 بعد از فحلی افزایش نشان داده و در طول مرحله دایاستروس با وجود جسم زرد ادامه مییابد )مومونت و سگوئین 0681(. نشان داده شده است که فاصله بین تزریق PG تا ایجاد فحلی به مرحله رشد فولیکول غالب هنگام تزریق بستگی دارد. تزریق PG در فاصله بین روزهای 01-8 و 00-0 چرخه فحلی نتایج متفاوتی به همراه داشت اما جزئیات در این مطالعه بیان نشده بود )مک میالن و هندرسون 0681(. در مطالعه (کاستلیک و همکاران 0661( با بکار بردن اولتراسونوگرافی جزئیات بیشتری در مورد رابطه بین روز چرخه فحلی و تزریق PG ارائه شد: در تلیسههایی که در روز 5 بعد از فحلی PG دریافت کرده بودند فاصله بین تزریق PG تا تخمکریزی کوتاه تر از تلیسه هایی بود که در روز 01 بعد از فحلی PG دریافت کرده بودند. نتایج به این صورت تفسیر شد که در مورد

42 مقایسه خصوصیات مورفولوژي امواج فولیکولی در چرخه فحلی طبیعی با یک برنامه همزمانی در گاوهاي شیري هلشتاین تلیسههایی که در روز 5 بعد از فحلی PG دریافت کرده بودند تخمکریزی از فولیکول غالب موج اول که در زمان تزریق در انتهای دوره رشد یا اوایل دوره استاتیک قرار داشته و اندازه الزم برای تخمکریزی را کسب نموده صورت گرفته است و به این ترتیب فاصله بین تزریق تا تخمکریزی کوتاه بوده است. اما در مورد تلیسههایی که در روز 01 بعد از فحلی دریافت PG کرده بودند زمان تزریق نزدیک به شروع موج دوم بوده و فولیکول غالب موج دوم تا رسیدن به اندازه الزم برای تخمکریزی زمان بیشتری را الزم داشته است. با توجه به مطالب گفته شده بسته به اینکه گاو در زمان تزریق PG در کدام روز یا مرحله از چرخه فحلی قرار داشته باشد نتایج متفاوتی حاصل خواهد شد. جدول 3- عمر فولیکول غالب در موج منجر به تخمک ریزی شماره گاو 1 چرخه فحلی طبیعی و گاوهای همزمان شده چرخه فحلی طبیعی 7 گاوهای همزمان شده 13 6 8 13 13 01 /01± 0 / 51 13 12 11 9 01 /11± 0 / 10 2 3 4 5 میانگین * * تفاوت در عمر فولیکول غالب در موج منجر به تخمک ریزی چرخه فحلی طبیعی )جدول 0 ( و گاوهای همزمان شده )جدول 1( معنیدار نبود نتیجهگیری کلی در این تحقیق برخی مشخصات امواج فولیکولی از قبیل حداکثر اندازه F1 حداکثر اندازه F2 میانگین تعداد فولیکولهای کوچک میانگین بزرگترین اندازه فولیکولهای کوچک میانگین تعداد کل فولیکولها روز شروع موج فولیکولی میانگین تعداد فولیکولهای شروع به رشد کرده در هر موج میانگین اندازه F1 برحسب میلیمتر در مرحله تمایز میانگین تعداد روزها در گامه رشد فولیکولها میانگین تعداد روزها در گامه استاتیک فولیکولها در یک چرخه فحلی طبیعی و فاصله برنامه همزمان سازی فحلی مورد مطالعه قرار گرفت و نتایج حاصل نشان داد که بین خصوصیات ذکر شده تفاوت معنیداری در سطح 5 درصد بین گروه شاهد و تیمار دیده نشد. با اینکه روند رشد و خصوصیات امواج فولیکولی در فاصله برنامه همزمانسازی فحلی مشابه چرخه فحلی طبیعی میباشد ولی پاسخ دامها به پروستاگلندین بسته روز تزریق جهت همزمانسازی فحلی متفاوت خواهد بود و بسته به زمان تزریق فولیکول غالبی که تخمکریزی از آن صورت میگیرد ممکن است زودتر یا دیرتر از کسب توانایی الزم برای باروری مناسب اقدام به تخمکریزی کند و این امر احتماال یکی از دالیل راندمان باروری پایین اووسیت- های بدست آمده از برنامه همزمانسازی نسبت به حالت طبیعی است..)P<1/15( منابع مورد استفاده ضمیری م ج 0881. تولید مثل در گاو )ترجمه( انتشارات دانشگاه شیراز چاپ سوم. Adams GP, 1994. Control of ovarian follicular wave dynamics in cattle; Implications for synchronization and superstimulation.theriogenology 4:19-24. Adams GP, Evans AC and Rawling NC, 1994. Follicular waves and circulating gonadotrophins in 8-monthold prepubertal heifers. J Reprod Fertil100:27-33. Adams GP, 1998.Control of ovarian follicular wave dynamics in mature and prepubertal cattle for synchronization and super stimulation. In: Proceeding of the XX Congress of the World Association of Buiatrics. Sydney Australia: 595-605. Armstrong DG and Webb R, 1997. Ovarian follicular dominance: the role of intraovarian growth factors and novel proteins. J Reprod & Fertil 2: 139-146.

پورحمداله کهرام و... نشریه پژوهشهاي علوم دامی/ جلد 42 شماره 3/ سال 3333 42 Beg M A and Ginther O J, 2006. Follicle selection in cattle and horses: role of intrafollicular factors. Reproduction 132: 365-377. Bergfelt DR, Sego L H, Beg M A and Ginther O J, 2003. Calculated follicle deviation using segmented regression for modeling diameter differences in cattle.theriogenology 59: 1811-1825. Burns DS, Jimenez-Krasse F, Ireland JL, Knight P G and Ireland J J, 2005.Numbers of Antral Follicles during Follicular Waves in Cattle: Evidencefor High Variation among Animals, Very High Repeatability in Individuals, and aninverseassociation with Serum Follicle-Stimulating Hormone Concentrations.BiolReprod 73: 54-62. ColazoMG, Martı nez MF, Small JA, Kastelic JP, Burnley CA, Ward D R and Mapletoft RJ, 2005. Effect of estradiol valerate on ovarian follicle dynamics and superovulatory response in progestin-treated cattle. Theriogenology 63: 1454-1468. Evans ACO,2003. Characteristics of ovarian follicle development in domestic animals. Reprod Domes Anim 38: 240-246. Ginther OJ, Beg MA, Donadeu FX and Bergfelt DR, 2003. Mechanism of follicle deviation in monovular farm species.anim Reprod Sci 78: 239-257. Ginther OJ, Beg MA, Bergfelt DR, Donadeu FX and Kot K, 2001. Follicle Selection in Monovular Species. Biol Reprod 65: 638-647. Ginther OJ, Kastelic J P and Knopf L,1989a. Composition and characteristics offollicular wave during the bovine estrous cycle. Anim Reprod Sci 20: 187-200. Ginther OJ, Knopf L and Kastelic JP, 1989b. Temporal associations among ovarian events in cattle during oestrous cycles with two and three follicular waves. J Reprod Fertil 87: 223 230. Hansel W, Hixon J, Shemesh M and Tobey D, 1975. Concentrations and activities of prostaglandins of the F series in bovine tissue, blood and milk. J Dairy Sci 59: 1353-1365. Jaiswal RS, Singh J, Marshall L and Adams GP, 2009. Repeatability of 2-wave and 3-wave patterns of ovarian follicular development during the bovine estrous cycle. Theriogenology 72: 81-90. Kastelic JP, Knopf L and Ginther OJ, 1990. Effect of day of prostaglandin F 2α treatment on selection and development of the ovulatory follicle in heifers. Anim. Reprod Sci 23: 169-180. Knopf L, Kastelic JP, Schallenberger E and Ginther OJ, 1989. Ovarian follicular dynamics in heifers: test of two-wave hypothesis by ultrasonically monitoring individual follicles. Domest Anim Endocrinol 6: 111-119. Larson LL and Ball PJH, 1992. Regulation of estrous cycles in dairy cattle: a review. Theriogenology 38: 255-67. Lucy MC, Stevenson JS and Call EP, 1986. Controlling first service and calving interval by prostaglandin F2a gonadotropin-releasing hormone and timed insemination. J Dairy Sci 69: 2186. Macmillan KL and Henderson HV, 1984. Analyses of the variation in the interval from an injection of prostaglandin F 2α to oestrus as a method of studying patterns of follicle development during dioestrus in dairy cows. Anim Reprod Sci 6: 245-254. Momont HW and Seguin BE, 1984. Treatment of unobserved estrus in lactacting dairycows with prostaglandin F 2a products. Proc Symp Comp Cont Edu Pract Vet 28-31. Pierson RA and Ginther OJ, 1988.Follicular populations during the estrous cycle in heifers: 1. Influence of day. Anim Reprod Sci 124: 165-176. Pursely JR, Wiltbank MC, Stevenson JS, Ottobre JS, Garverick HA and Anderson LL, 1997. Pregnancy Rates Per Artificial Insemination for Cows and Heifers Inseminated at a synchronized Ovulation or Synchronized Estrus. J Dairy Sci 80: 295 300. Rajakoski E, 1960. The ovarian follicular system in sexually mature heifers with special reference to seasonal, cyclical, and left right variations. Acta Endocrinol 52: 7 68. Roberto S, Paul MF, Joa o CPF, Ginther OJ and Milo CW, 2001. Follicular Deviation and Acquisition of Ovulatory Capacity in Bovine Follicles. Biol Reprod 65: 1403-1409. Roche JF, 1974. Synchronization of oestrus and fertility following artificial insemination in heifers given prostaglandin F 2a. J Reprod Fertil 37: 135 8. Rowson LEA, Tervit R and Brand A, 1972. The use of prostaglandin forsynchronization ofoestrusin cattle. Reprod Fertil 29:145 (abstract).

43 مقایسه خصوصیات مورفولوژي امواج فولیکولی در چرخه فحلی طبیعی با یک برنامه همزمانی در گاوهاي شیري هلشتاین Savio JD, Keenan L, Boland MP and Roche JF, 1988. Pattern of growth of dominant follicles during the oestrous cycle of heifers. J Reprod Fertil 83: 663 671. Soboleva TK, Peterson AJ, Pleasants AB, McNatty KP and Rhodes FM, 2000. A model of follicular development and ovulation in sheep and cattle. Anim Reprod Sci 58: 45-57. Stevenson JS, Lucy MC and Call EP, 1987. Failure oftimed inseminations and associated luteal function in dairy cattle after two injections of prostaglandin F2a. Theriogenology 28: 937. Stevenson JS and Pursley JR, 1994. Use of milk progesterone and prostaglandin F2a in a scheduled artificial insemination program. J Dairy Sci 77: 1755-1760. Thatcher WW, Moreira F, Santos JEP, Mattos RC, Lopes FL, Pancarci SM and Risco CA, 2001. Effects of hormonal treatments on reproductive performance and embryo production. Theriogenology 55: 75-89. Taylor C and Rajamahendran R, 1994. Effect of midluteal phase progesterone levels on the first wave dominant follicle in cattle. Can J Anim Sci 74 : 281-285. Wael MBN, 2003. Ovarian follicular activity and hormonal profile during estrous cycle incows: the development of 2 versus 3 waves. Reprod Biol Endocrinol 1: 50. Webb R, Gong J G, Law AS and Rusbridge SM, 1992. Control of ovarian function in cattle. J Reprod Fertil Supplement 45: 141-56.

پورحمداله کهرام و... نشریه پژوهشهاي علوم دامی/ جلد 42 شماره 3/ سال 3333 33 Comparison of morphological characteristics of follicular wave during synchronized cycle versus normal estrous cycle in dairy cattle M Poorhamdollah 1 *, H Kohram 2, A Zare Shahneh 2 and A Sadeghi-Sefidmazgi 3 Received: March 04, 2013 Accepted: March 10, 2014 1 MSc, Graduated, Department of Animal Science, University of Tehran, Iran 2 Assistant Professor and Professor, respectively, Department of Animal Science, University of Tehran, Iran 3 Assistant Professor, Department of Animal Science, Isfahan University of Technology, Iran * Corresponding Author: Email: mpurhamdolah@yahoo.com Abstract The objective of the present study is to investigate the morphological characteristics of follicular wave in synchronized cycle in compare to the normal estrous cycle in dairy cattle. Ten Holstein dairy cows were randomly selected from the University of Tehran dairy herd and assigned in 2 groups (n=5). The animals in treatment group were synchronized with 2 intramuscular injections of prostaglandin F2α 14 days apart. Ovarian ultrasonography (B mode; Pie medical, Falco 100, 8 MHz) was done daily in control group between 2 consequently estrus and in treatment group after first PG injection until estrus following second PG injection. The data analyzed using SAS. T-test was used to investigate the statistical difference between morphological characteristics of follicular wave. The result showed that there were no significant differences between the size of dominant follicle (F1), the largest subordinate follicle (F2), mean large size of subordinate follicles, mean size of F1(mm) at deviation, mean number of days from emergence of the follicular wave to deviation, mean number of follicles in the waves, mean age of follicles, day of emergence of the follicular wave, age of dominant follicle in synchronized cycle and normal estrous cycle (P> 0.05). In conclusion, the results showed that there were not significant differences between morphological characteristics of follicular wave in normal estrous cycle versus synchronized cycle. Key words: Normal estrous cycle, Estrus synchronization, Dairy cows, Follicular wave